Hẹp hậu môn là tình trạng bệnh lý xảy ra khi ống hậu môn trở nên hẹp hơn bình thường, khiến việc đi đại tiện trở nên khó khăn hoặc đau đớn. Đây là một bệnh lý có thể gặp ở mọi lứa tuổi và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị kịp thời. Trong bài viết này, Bệnh viện Bảo Ngọc sẽ cùng bạn tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và điều trị hẹp hậu môn, nhằm giúp bạn nhận diện và đối phó hiệu quả với tình trạng này.
Hẹp hậu môn là gì?
Hẹp hậu môn là tình trạng khi đường kính của ống hậu môn bị thu hẹp, làm cho chu vi của nó nhỏ hơn so với bình thường. Tình trạng này có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, như sự thay đổi hình thái của ống hậu môn hoặc do các yếu tố bên ngoài gây chèn ép, dẫn đến tình trạng khó khăn khi đại tiện và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Hẹp hậu môn có thể là biến chứng sau các phẫu thuật liên quan đến hậu môn trực tràng, hoặc là kết quả của một số bệnh lý khác. Ngoài ra, trong một số trường hợp, hẹp hậu môn có thể là bẩm sinh và được phát hiện trong quá trình kiểm tra sức khỏe thông qua thăm khám trực quan.
Phân loại bị hẹp hậu môn
Phân loại hẹp hậu môn theo Milsom và Mazier có thể được chia thành các mức độ nghiêm trọng và theo vị trí của sự hẹp. Dưới đây là các phân loại chi tiết:
Phân loại hẹp hậu môn theo mức độ nghiêm trọng:
- Nhẹ: Hẹp hậu môn nhẹ có thể được kiểm tra bằng ngón tay cái được bôi trơn hoặc dụng cụ banh Hill Ferguson cỡ vừa. Ống hậu môn vẫn có thể giãn nở dễ dàng mà không gặp phải sự cản trở lớn.
- Trung bình: Khi kiểm tra bằng ngón tay cái bôi trơn hoặc dụng cụ banh Hill Ferguson cỡ vừa, bác sĩ cần sử dụng lực mạnh hơn để đưa vào do sự hẹp của ống hậu môn đã tăng lên.
- Nặng: Trong trường hợp này, việc đưa ngón út hoặc dụng cụ banh Ferguson cỡ nhỏ vào là rất khó khăn, chỉ có thể thực hiện khi dùng một lực mạnh. Đây là mức độ hẹp nghiêm trọng nhất, ảnh hưởng lớn đến khả năng đi vệ sinh bình thường.
Phân loại hẹp hậu môn theo vị trí:
- Hẹp thấp: Hẹp xảy ra ở phần dưới của ống hậu môn, ít nhất cách 0,5 cm so với đường lược.
- Hẹp giữa: Hẹp xảy ra trong phạm vi từ trên dưới đường lược khoảng 0,5 cm.
- Hẹp cao: Hẹp xảy ra trên đường lược, hơn 0,5 cm.
- Hẹp lan tỏa toàn bộ ống hậu môn: Hẹp có thể ảnh hưởng đến toàn bộ chiều dài của ống hậu môn, gây ra khó khăn trong việc đại tiện và cần sự can thiệp phẫu thuật để điều trị.
Nguyên nhân gây ra bị hẹp hậu môn
Hẹp hậu môn có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ bẩm sinh đến các yếu tố do bệnh lý hoặc can thiệp y tế. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng hẹp hậu môn:
Hẹp hậu môn bẩm sinh
Một số người sinh ra đã mắc phải tình trạng hẹp hậu môn bẩm sinh. Đây là hiện tượng mà ống hậu môn không phát triển hoàn chỉnh ngay từ khi sinh ra, dẫn đến việc đường kính hậu môn bị thu hẹp. Hẹp hậu môn bẩm sinh thường được phát hiện khi trẻ em bắt đầu có dấu hiệu gặp khó khăn trong việc đi đại tiện, hoặc khi bác sĩ phát hiện bất thường trong quá trình kiểm tra sức khỏe.
Biến chứng sau phẫu thuật
Một trong những nguyên nhân phổ biến gây hẹp hậu môn là biến chứng sau các phẫu thuật liên quan đến vùng hậu môn – trực tràng. Các phẫu thuật như:
- Cắt trĩ: Quá trình phẫu thuật cắt bỏ trĩ có thể dẫn đến sẹo hoặc thu hẹp đường hậu môn.
- Phẫu thuật rò hậu môn: Trong quá trình phẫu thuật điều trị rò hậu môn, nếu không cẩn thận, có thể làm tổn thương các cơ quan xung quanh hoặc dẫn đến sự hình thành sẹo, gây hẹp hậu môn.
- Phẫu thuật cắt tầng sinh môn: Đôi khi phẫu thuật này có thể làm tổn thương hoặc làm co thắt các cơ xung quanh hậu môn, dẫn đến tình trạng hẹp.
Bệnh lý viêm nhiễm hoặc nhiễm trùng
Một số bệnh lý viêm nhiễm, đặc biệt là các nhiễm trùng trong vùng hậu môn – trực tràng, có thể gây hẹp hậu môn. Các bệnh lý này bao gồm:
- Áp xe hậu môn: Khi một ổ áp xe hình thành trong vùng hậu môn và không được điều trị đúng cách, nó có thể gây tổn thương mô và dẫn đến hẹp.
- Viêm loét đại tràng: Đây là một bệnh lý mãn tính có thể gây viêm loét trong đại tràng, ảnh hưởng đến các cơ quan xung quanh, bao gồm vùng hậu môn, từ đó dẫn đến hẹp hậu môn.
- Bệnh Crohn: Bệnh này có thể gây viêm nhiễm mãn tính ở nhiều phần của hệ tiêu hóa, trong đó có vùng hậu môn. Viêm nhiễm kéo dài có thể dẫn đến sự hình thành mô sẹo và hẹp hậu môn.
Tổn thương do xạ trị
Xạ trị dùng để điều trị ung thư trực tràng, ung thư đại tràng hoặc các khối u gần khu vực hậu môn có thể dẫn đến tổn thương mô trong và xung quanh hậu môn. Các mô bị xạ trị có thể bị xơ hóa, khiến hậu môn bị thu hẹp và cứng lại, gây khó khăn khi đại tiện.
Viêm nhiễm hoặc bệnh lý khác gây tổn thương mô
Một số bệnh lý như viêm tuyến mồ hôi mủ, bệnh lý sinh dục hay các rối loạn tự miễn dịch có thể gây viêm hoặc tổn thương mô xung quanh hậu môn, dẫn đến sự hình thành mô sẹo và hẹp hậu môn. Các tổn thương này có thể là nguyên nhân của sự thu hẹp dần ống hậu môn.
Tăng trưởng mô sẹo do chấn thương
Một số chấn thương tại vùng hậu môn như bị va đập mạnh hoặc tai nạn có thể gây tổn thương mô. Các tổn thương này khi lành lại có thể tạo thành mô sẹo, khiến vùng hậu môn bị hẹp lại. Tình trạng này sẽ gây khó khăn trong việc đi đại tiện và có thể gây đau đớn.
Yếu tố di truyền
Mặc dù ít gặp, nhưng trong một số trường hợp, hẹp hậu môn có thể xảy ra do yếu tố di truyền. Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh hẹp hậu môn có thể có nguy cơ cao hơn bị tình trạng này.
Bệnh lý ác tính
Một số loại ung thư đặc biệt là ung thư đại tràng, ung thư trực tràng hoặc ung thư vùng chậu, có thể lan đến khu vực hậu môn và gây ra sự thu hẹp đường hậu môn. Các khối u này khi phát triển có thể chèn ép hoặc xâm lấn vào mô xung quanh, dẫn đến hẹp hậu môn.
Chế độ ăn uống không hợp lý và táo bón mãn tính
Mặc dù không phải là nguyên nhân chính, nhưng những người bị táo bón mãn tính kéo dài có thể phải rặn mạnh khi đi vệ sinh, điều này có thể gây tổn thương hoặc áp lực lên vùng hậu môn, dẫn đến các vết nứt, chảy máu và tạo điều kiện cho sự hình thành mô sẹo, gây hẹp hậu môn.
Lối sống và các yếu tố môi trường
Lối sống ít vận động và chế độ ăn uống thiếu chất xơ có thể góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng táo bón, tạo điều kiện cho các tổn thương tại hậu môn. Những tổn thương này lâu dài có thể gây hẹp hậu môn.
Hẹp hậu môn có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, từ các yếu tố bẩm sinh đến những biến chứng từ phẫu thuật hay các bệnh lý khác. Việc phát hiện và điều trị sớm tình trạng này rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Nếu bạn gặp phải các triệu chứng liên quan đến hẹp hậu môn, hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Triệu chứng của hẹp hậu môn
Hẹp hậu môn là một tình trạng bệnh lý làm thu hẹp ống hậu môn, gây khó khăn cho việc đại tiện và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Các triệu chứng của hẹp hậu môn có thể thay đổi tùy theo mức độ và nguyên nhân gây bệnh. Dưới đây là những triệu chứng điển hình mà người bệnh có thể gặp phải khi mắc hẹp hậu môn.
Khó khăn khi đại tiện
- Khó tống phân ra ngoài: Một trong những triệu chứng chính của hẹp hậu môn là cảm giác khó khăn khi đi vệ sinh. Người bệnh có thể cảm thấy rất khó khăn trong việc tống phân ra ngoài do ống hậu môn bị thu hẹp. Điều này thường dẫn đến phải rặn mạnh hoặc kéo dài thời gian đi vệ sinh.
- Đại tiện không hoàn toàn: Người bệnh có thể cảm thấy không thoải mái và không thể đại tiện hết, mặc dù đã cố gắng. Một số người bệnh còn có cảm giác như có phân còn lại trong ống hậu môn sau khi đi vệ sinh.
Đau và cảm giác khó chịu
- Đau khi đi đại tiện: Đây là một triệu chứng phổ biến ở những người mắc hẹp hậu môn. Khi phân phải đi qua một ống hậu môn hẹp, người bệnh sẽ cảm thấy đau đớn, đặc biệt là khi phải rặn mạnh. Cơn đau này có thể kéo dài trong suốt quá trình đại tiện hoặc ngay sau khi đi vệ sinh xong.
- Cảm giác đau bụng dưới: Những cơn đau và cảm giác khó chịu cũng có thể lan ra vùng bụng dưới, đặc biệt là khi có tình trạng táo bón kéo dài hoặc khi người bệnh cố gắng rặn để tống phân ra ngoài.
- Rát hậu môn: Sau khi đại tiện, người bệnh có thể cảm thấy rát ở vùng hậu môn, đặc biệt khi phân cứng hoặc khô, điều này khiến việc đại tiện càng thêm khó khăn và đau đớn.
Táo bón kéo dài
- Khó tiêu và táo bón mãn tính: Người bệnh bị hẹp hậu môn thường gặp phải tình trạng táo bón kéo dài do việc đi vệ sinh gặp khó khăn. Phân bị khô và cứng lại do việc đại tiện không hiệu quả, khiến cho người bệnh phải rặn mạnh và lâu hơn. Điều này tạo ra một vòng xoáy khó chịu và kéo dài tình trạng táo bón.
- Phân khô, cứng và nhỏ: Do sự hạn chế của ống hậu môn, phân có thể trở nên khô, cứng và nhỏ hơn bình thường, khiến cho việc đi vệ sinh trở nên đau đớn và khó khăn hơn.
Chảy máu hoặc vết nứt ở hậu môn
- Chảy máu khi đi đại tiện: Một triệu chứng đáng chú ý khác là tình trạng chảy máu hậu môn khi đi đại tiện. Việc phân cứng hoặc phải rặn mạnh có thể gây ra các vết nứt hoặc tổn thương ở vùng hậu môn, dẫn đến chảy máu. Máu thường có màu đỏ tươi và có thể lẫn trong phân hoặc xuất hiện trên giấy vệ sinh sau khi đi vệ sinh.
- Vết nứt hậu môn (nứt kẽ hậu môn): Do sự căng thẳng và áp lực lên vùng hậu môn khi đại tiện, người bệnh có thể bị nứt kẽ hậu môn. Các vết nứt này có thể gây ra cảm giác đau rát khi đi vệ sinh, đồng thời dẫn đến tình trạng chảy máu nhẹ.
Cảm giác đầy bụng, khó chịu
- Cảm giác đầy bụng: Những người bị hẹp hậu môn thường cảm thấy đầy bụng, khó chịu và trướng bụng. Đây là do việc không thể đại tiện hoàn toàn, dẫn đến việc tích tụ phân trong ruột. Tình trạng này có thể khiến người bệnh cảm thấy không thoải mái và khó chịu, và có thể dẫn đến cảm giác bụng đầy hơi.
- Khó tiêu: Cảm giác khó chịu do hẹp hậu môn có thể kéo dài suốt ngày, gây ra tình trạng khó tiêu, đầy hơi hoặc buồn nôn sau khi ăn.
Thay đổi thói quen đại tiện
- Đi vệ sinh không thường xuyên: Một trong những dấu hiệu của hẹp hậu môn là thay đổi thói quen đại tiện. Người bệnh có thể gặp phải tình trạng đi vệ sinh ít hơn so với bình thường, do việc đại tiện gặp khó khăn và không thể diễn ra một cách tự nhiên.
- Đi vệ sinh nhiều lần trong ngày: Đôi khi, người bệnh có thể đi vệ sinh nhiều lần trong ngày nhưng vẫn không thể hoàn thành một cách trọn vẹn. Đây là một dấu hiệu cho thấy hậu môn không thể mở rộng đủ để phân đi ra ngoài hoàn toàn.
Rối loạn chức năng tiêu hóa
- Chướng bụng và khó tiêu: Sự tắc nghẽn do hẹp hậu môn có thể gây ra cảm giác chướng bụng, đầy hơi và khó tiêu. Tình trạng này xảy ra do phân không thể di chuyển qua ống hậu môn một cách bình thường, làm tắc nghẽn và dẫn đến sự tích tụ của chất thải trong ruột.
- Cảm giác muốn đi vệ sinh nhưng không thể: Người bệnh có thể cảm thấy nhu cầu đi vệ sinh thường xuyên nhưng không thể hoàn thành do hẹp hậu môn. Đây là tình trạng làm tăng thêm cảm giác khó chịu và lo lắng.
Sự thay đổi trong chất lượng phân
-
Phân bị thu hẹp và thay đổi hình dạng: Do đường hậu môn bị hẹp, phân có thể bị thay đổi hình dạng, trở nên nhỏ hơn hoặc dẹt hơn so với bình thường. Người bệnh có thể gặp phải tình trạng phân không đều hoặc bị tắc nghẽn khi đi vệ sinh.
Phòng ngừa hẹp hậu môn
Chăm sóc hậu môn đúng cách
- Giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ: Việc vệ sinh hậu môn đúng cách là một trong những cách quan trọng để phòng ngừa hẹp hậu môn. Sau khi đi vệ sinh, cần lau sạch vùng hậu môn bằng giấy vệ sinh mềm hoặc dùng nước sạch để rửa nhẹ nhàng. Tránh sử dụng giấy vệ sinh thô ráp hoặc các chất tẩy rửa mạnh có thể gây tổn thương vùng da xung quanh hậu môn.
- Tránh làm tổn thương hậu môn khi đi vệ sinh: Việc dùng sức mạnh quá mức hoặc rặn mạnh khi đi vệ sinh có thể dẫn đến các vết nứt hoặc tổn thương ở hậu môn, làm tăng nguy cơ bị hẹp hậu môn. Hãy đảm bảo rằng phân được tống ra ngoài một cách tự nhiên mà không cần phải rặn mạnh. Nếu gặp phải táo bón, hãy tìm cách điều trị sớm để tránh việc phải rặn mạnh.
Điều trị và kiểm soát táo bón
- Chế độ ăn uống hợp lý: Một chế độ ăn giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa táo bón, một trong những nguyên nhân chính gây hẹp hậu môn. Hãy ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các thực phẩm giàu chất xơ để làm mềm phân và giúp việc đại tiện dễ dàng hơn.
- Uống đủ nước: Uống đủ nước trong ngày giúp phân mềm và dễ di chuyển qua ruột, tránh tình trạng táo bón. Hãy đảm bảo uống từ 8 đến 10 cốc nước mỗi ngày tùy thuộc vào nhu cầu cơ thể.
- Tập thể dục đều đặn: Vận động thể chất giúp cải thiện hoạt động của ruột, giúp ngăn ngừa táo bón. Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga hoặc chạy bộ có thể giúp cải thiện chức năng tiêu hóa và hạn chế táo bón.
Tránh lạm dụng thuốc nhuận tràng
- Sử dụng thuốc nhuận tràng hợp lý: Dù thuốc nhuận tràng có thể giúp giải quyết vấn đề táo bón tạm thời, nhưng việc sử dụng quá nhiều sẽ làm giảm khả năng hoạt động tự nhiên của ruột, dẫn đến táo bón mãn tính. Hãy sử dụng thuốc nhuận tràng theo chỉ định của bác sĩ và chỉ khi thực sự cần thiết.
- Tìm phương pháp thay thế: Nếu táo bón kéo dài, hãy tham khảo bác sĩ để tìm ra phương pháp điều trị thích hợp, chẳng hạn như thay đổi chế độ ăn uống, tăng cường luyện tập thể dục hoặc sử dụng các loại thực phẩm chức năng hỗ trợ tiêu hóa.
Chăm sóc và theo dõi sau phẫu thuật hậu môn trực tràng
- Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Nếu bạn đã từng trải qua phẫu thuật hậu môn trực tràng, việc theo dõi và chăm sóc sau phẫu thuật là rất quan trọng để phòng ngừa các biến chứng, bao gồm hẹp hậu môn. Đảm bảo tuân thủ đầy đủ các chỉ dẫn của bác sĩ về chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và các biện pháp chăm sóc sau phẫu thuật.
- Kiểm tra định kỳ: Sau phẫu thuật, hãy đến bệnh viện kiểm tra định kỳ để bác sĩ có thể phát hiện sớm các dấu hiệu của hẹp hậu môn hoặc các vấn đề khác, từ đó can thiệp kịp thời.
Điều trị các bệnh lý nền
- Quản lý các bệnh lý liên quan: Các bệnh lý như viêm loét đại tràng, bệnh Crohn, và các bệnh lý tiêu hóa khác có thể gây hẹp hậu môn nếu không được điều trị đúng cách. Việc kiểm soát tốt các bệnh lý nền này giúp phòng ngừa hẹp hậu môn hiệu quả. Hãy tuân thủ chế độ điều trị của bác sĩ và tái khám thường xuyên để kiểm soát tình trạng bệnh.
- Điều trị các nhiễm trùng quanh hậu môn: Các nhiễm trùng hậu môn, như áp xe hậu môn, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến hình thành sẹo hoặc mô xơ, gây hẹp hậu môn. Do đó, khi có dấu hiệu nhiễm trùng hậu môn (đau, sưng, mủ), người bệnh cần đến bệnh viện thăm khám và điều trị ngay để tránh các biến chứng nghiêm trọng.
Giảm nguy cơ do xạ trị
- Theo dõi sau xạ trị: Đối với những bệnh nhân đã trải qua xạ trị vùng hậu môn trực tràng, họ có nguy cơ cao bị hẹp hậu môn do tổn thương mô xơ. Do đó, bệnh nhân cần theo dõi thường xuyên và tuân thủ các chỉ định điều trị của bác sĩ để giảm thiểu các biến chứng sau xạ trị.
- Điều trị sẹo xạ trị: Nếu sau xạ trị bạn có cảm giác đau hoặc khó khăn trong việc đại tiện, hãy thảo luận với bác sĩ về các biện pháp giảm thiểu sẹo xạ trị, có thể bao gồm sử dụng thuốc giảm đau, thuốc chống viêm, hoặc các phương pháp điều trị vật lý trị liệu.
Khám và điều trị sớm các dấu hiệu của hẹp hậu môn
-
Khám sức khỏe định kỳ: Để phát hiện và điều trị sớm tình trạng hẹp hậu môn, người bệnh nên đi khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là những người có tiền sử mắc các bệnh lý tiêu hóa hoặc đã từng phẫu thuật hậu môn. Khi có các triệu chứng bất thường như đau khi đại tiện, táo bón kéo dài hoặc chảy máu hậu môn, người bệnh cần đến ngay bác sĩ chuyên khoa để được kiểm tra và điều trị kịp thời.
Hẹp hậu môn là một tình trạng bệnh lý có thể gây ra nhiều khó khăn và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Việc nhận diện sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn hoặc người thân gặp phải các triệu chứng của hẹp hậu môn, hãy tìm kiếm sự tư vấn từ các bác sĩ chuyên khoa để có phương pháp điều trị thích hợp. Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng của hẹp hậu môn hoặc cần tư vấn về phương pháp điều trị, đừng ngần ngại liên hệ với Bệnh viện Bảo Ngọc qua hotline 0963.310.115.
